Dolne Przedmieście – historyczna część Śródmieścia Bielska-Białej. Stanowi, obok Białej Krakowskiej, główne centrum administracyjno-handlowe miasta. Od 2002 r. funkcjonuje jako osiedle.
Początkowo Dolne Przedmieście rozciągało się wzdłuż skanalizowanego w 1860 r. potoku Niper (ob. ul. Wzgórze, Barlickiego i 11 Listopada), jednak wraz z budową nowego dworca kolejowego i wytyczeniem ul. 3 Maja rozrosło się w kierunku północnym.
Dzisiaj graniczy z:
Starym Miastem, Białą, Górnym Przedmieściem, Żywieckim Przedmieściem, Starym Bielskiem
Granice Dolnego Przedmieścia wyznaczają:
rzeka Biała – od wschodu
d. mury miejskie, pl. Żwirki i Wigury i ul. Kołłątaja – od południa
ul. Słowackiego i ul. Starobielska – od zachodu
linia kolejowa Bielsko-Biała – Czeski Cieszyn – od północy
Historia
Willa Schneidera
Dolne Przedmieście zostało założone w XV wieku u podnóża Wzgórza Miejskiego, nad potokiem Niper (skanalizowany w 1882 r.).
W XIX wieku Dolne Przedmieście stało się nowym centrum gospodarczym szybko rozwijającego się Bielska.
Według austriackiego spisu ludności z 1900 na Dolnym Przedmieściu znajdowało się 258 budynków zamieszkałych przez 4719 osób, z czego 2582 (54,7%) było katolikami, 862 (18,3%) ewangelikami, 1266 (26,8%) wyznawcami judaizmu a 9 (0,2%) innych religii lub wyznań, 3734 (79,1%) niemiecko-, 768 (16,3%) polsko-, 25 (0,5%) czeskojęzycznymi a 6 (0,1%) posługiwało się innymi językami[1]. Do 1910 roku liczba budynków wzrosła do 291 a mieszkańców do 5691 osób, co na obszarze 217 hektarów dawało gęstość zaludnienia równą 2622,6 os./km², z czego 5476 było zameldowanych na stałe, 2759 (48,5%) katolikami, 1059 (18,6%) protestantami, 1856 (32,6%) żydami a 17 (0,3%) innej religii lub wyznania, 4701 (82,6%) niemiecko-, 734 (12,9%) polsko- a 41 (0,7%) czeskojęzycznymi[2].
Największy wpływ na tę część miasta miało jednak zbudowanie w 1855 r. linii kolejowej do Wiednia, a także nowego dworca kolejowego w 1890 r.
Wraz z jego budową wytyczono w 1889 r. od pl. Chrobrego do dworca drogę (dzisiejsza ul. 3 Maja), którą w ciągu kilkunastu lat zabudowano reprezentacyjnymi, trzypiętrowymi kamienicami burżuazji, budynkami użyteczności publicznej i willami najbogatszych przemysłowców. Wszystkie te budowle swą architekturą naśladowały zabudowę stolicy Austro-Węgier (stąd wzięło się określenie mały Wiedeń). W 1895 r. na ulicę wyjechał pierwszy tramwaj elektryczny.
Podobna sytuacja miała miejsce na całym Dolnym Przedmieściu (ul. Sixta, Mickiewicza, Krasińskiego, Słowackiego). Wtedy powstały istniejące do dziś obiekty, m.in. hotel President, Bielska Szkoła Przemysłowa czy rozległy Park Słowackiego.
Trend ten utrzymywał się aż do II wojny światowej. W międzywojniu powstało m.in. Osiedle im. M. Grażyńskiego oraz modernistyczne osiedle mieszkaniowe w miejscu ogrodów zamkowych.
Po wojnie dalsza rozbudowa Dolnego Przedmieścia miała miejsce na północ od ul. Piastowskiej. Powstały tam głównie obiekty przemysłowe (np. Philips Lighting Polska), a w późniejszym czasie także m.in. dworzec autobusowy i nowoczesny kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa, ul. Piastowska zaś stała się osią urbanistyczną dla nowo powstających osiedli mieszkaniowych (tzw. ZOR-y).
Dolne Przedmieście dziś
Park Słowackiego
Współcześnie Dolne Przedmieście stanowi, razem z Białą, centrum administracyjno-handlowe Bielska-Białej.
Charakteryzuje się XIX-wieczną wielkomiejską zabudową (kamienice, wille, gmachy użyteczności publicznej), natomiast w rejonie ul. Grażyńskiego istnieją liczne zakłady przemysłowe, również powstałe w tym stuleciu. Na Dolnym Przedmieściu znajdują się liczne centra handlowe, urzędy, szkoły, placówki kulturalne, hotele, ośrodki zdrowia itp.
Mimo zwartej zabudowy nie brakuje na Dolnym Przedmieściu terenów zielonych, takich jak Park Słowackiego czy skwer Esperanto.
Nieliczna zabudowa jednorodzinna koncentruje się na północ od ul. Piastowskiej.
Ważniejsze zabytki
Dworzec Główny
kamienice przy ul. 3 Maja
willa T. Sixta
Bielska Szkoła Przemysłowa
Gazownia
Placówki kulturalne
Bielskie Centrum Kultury
Centro Italiano di Cultura
Helios w Galerii Sfera
Galeria Fraktal w Sferze
Komunikacja
Dworzec Główny
Dolne Przedmieście leży w centrum Bielsku-Białej, dlatego krzyżuje się tu wiele dróg, przebiegających przez miasto.
Główne ciągi komunikacyjne
ul. 3 Maja
ul. Warszawska – droga wojewódzka nr 942; od dworca przez os. Grażyńskiego w stronę Katowic i Cieszyna;
ul. Piastowska – od dworca w stronę Górnego Przedmieścia i Hulanki
ul. Wałowa i ul. Mostowa – od dworca przez Sferę do Białej
ul. Grunwaldzka i ul. Dąbrowskiego – od ul. 3 Maja w stronę Górnego Przedmieścia
Linie kolejowe
Katowice – Bielsko-Biała – Zwardoń; z dworcem Bielsko-Biała Główna i tunelem pod ul. 3 Maja
Bielsko-Biała – Czeski Cieszyn;
Bielsko-Biała – Kalwaria Zebrzydowska
Ważne obiekty publiczne
Centrum handlowo-rozrywkowe Sfera
Dworzec kolejowy Bielsko-Biała Główna
Dworzec autobusowy
Dom Wycieczkowy PTTK
Schronisko Młodzieżowe "Bolek i Lolek"
Bielska Szkoła Przemysłowa
II Śląski Urząd Skarbowy
I Urząd Skarbowy
Zakład Ubezpieczeń Społecznych
Sąd Rejonowy
Urząd Pocztowy Bielsko-Biała 1
Kuria diecezjalna diecezji bielsko-żywieckiej
Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa
Kościół polskokatolicki św. Anny